Zuid-Jutland heeft een bijzondere geschiedenis. Dit stuk Denemarken heeft namelijk zo’n 55 jaar bij Duitsland gehoord. Dat heeft zo zijn sporen nagelaten in het collectieve bewustzijn. Zo moesten Denen uit dit gebied meevechten in de Eerste Wereldoorlog – iets wat voor Denen in de rest van Denemarken een ver-van-mijn-bed-show was. Deze regio heeft dus verliezen geleden en trauma’s opgelopen die alleen hier spelen. Maar er zijn ook luchtigere overblijfselen van de periode waarin Zuid-Jutland Duits was. Zo zijn ze hier meesters in het maken van écht goede worsten en kun je dankzij deze periode hele lekkere gebakjes en koekjes eten in Zuid-Jutland. En zo zijn er nog wel meer dingen die een vakantie in Zuid-Jutland extra interessant maken als je geïnteresseerd bent in geschiedenis. Hieronder heb ik er een aantal op een rijtje gezet.
- Dit is mijn Top 10 met mooiste plekken in Denemarken en hier vind je mijn e-boek vol met tips voor als je voor het eerst naar Denemarken gaat
- Hier vind je tips over wat je kunt doen in Denemarken en hier reisgidsen voor Denemarken
- Kijk hier voor adresjes om te overnachten in Denemarken
- Lees hier over de mogelijke routes naar Denemarken
- Hier verzamel ik mooie reizen naar Denemarken van verschillende reisorganisaties en hier actuele kortingen en gratis extra’s
De laatste ijstijd
De oudste historische sporen die je in Zuid-Jutland tegenkomt, zijn die van de laatste ijstijd. De enorme ijskap heeft het landschap in het oosten van Zuid-Jutland gevormd, terwijl het landschap in het westen onaangeroerd bleef. Dit kun je goed zien als je van het westen naar het oosten rijdt: eerst rij je van de Deense Wadden door een vlak landschap dat soms best doet denken aan Nederland. Maar ongeveer vanaf de plek waar de E45 van zuid naar noord loopt, verandert dat. Opeens zie je overal kleine heuvels. Die zijn dus gevormd tijdens de laatste ijstijd. Grappig dat je zo duidelijk aan het landschap kunt zien tot waar de ijskap hier is gekomen!
Boeren en scheepvaart
In de recentere geschiedenis vestigden zich in Zuid-Jutland veel boeren. Die waren meestal nogal bijgelovig en om zich veiliger te voelen, bouwden ze hun boerderijen vaak twee aan twee – ook dat is iets dat je nog steeds kunt terugzien. Bovendien stonden ze zo samen sterk tegen de piraten die hier wel eens een dreiging vormden. Hier in Zuid-Jutland was namelijk het smalste punt te vinden om de oversteek te maken tussen het water aan de westkant en aan de oostkant van Jutland. Schepen konden toen nog varen tot aan Tønder, waarna de lading over land naar Aabenraa werd gebracht om vanaf daar weer verder over water vervoerd te worden. De scheepvaart leverde heel wat rijkdom op en ook dat zie je nu nog terug, bijvoorbeeld in de mooie oude huizen die bewaard zijn gebleven. Ook zijn invloeden van de scheepvaart nog steeds terug te vinden streekgerechten, want de mensen in Zuid-Jutland hadden dankzij de scheepvaart kruiden die andere Denen niet hadden en kwamen in contact met andere culturen en hun gerechten. Daarnaast kun je sporen terugzien van de walvisvaarders, bijvoorbeeld op Rømø.
De slag van 1864
In 1864 viel Zuid-Jutland na een bloedige veldslag in handen van de Duitsers (of eigenlijk moet ik zeggen de Pruisen). Hierover kom je alles te weten in Historiecenter Dybbøl Banke. Daar is een reconstructie gemaakt van een soldatenkamp achter de verdedigingslijn, zoals dat eruitzag tijdens de oorlog van 1864. Je kunt op eigen houtje rondlopen, maar wij vonden het ook zeker een aanrader om mee te lopen met een van de rondleidingen (inbegrepen bij de toegangsprijs).
Tijdens die rondleiding kregen we interessante en indrukwekkende verhalen te horen over het (over)leven in zo’n soldatenkamp. Je zult maar moeten slapen in een bed waarin zoveel ongedierte zit dat je het stro ziet bewegen bijvoorbeeld. Of naar de wc moeten gaan op een plek die zo vies is, dat een groot deel van de soldaten niet stierf in de strijd, maar aan besmettelijke ziektes zoals tyfus.
Tijdens de Deense vakanties en feestdagen zijn er ook ‘soldaten’ en activiteiten zoals kogels gieten en kanonnen afschieten in Historiecenter Dybbøl Banke.
Behalve de rondleidingen kun je vanuit het museum 6 wandelingen maken door het omliggende landschap – het slagveld van 1864 dus.
Daarnaast kun je heel makkelijk van het museum naar Dybbøl Mølle lopen. Deze molen werd tijdens de oorlog van 1864 zwaar beschadigd en is tegenwoordig een soort nationaal symbool voor Denemarken. Je kunt de molen van binnen bekijken en er is een combinatieticket verkrijgbaar voor het museum en de molen. Vanuit de molen heb je een mooi uitzicht en zie je onder andere Sønderborg liggen.
Sporen van de Duitse tijd
Het was een enorme klap voor de Denen om Zuid-Jutland kwijt te raken. Voortaan waren Deense vlaggen en liedjes ten strengste verboden. Maar de Denen lieten zich niet kisten en bedachten allerlei manieren om toch te laten zien dat ze Deens waren. Zo zie je nog steeds opvallend veel rode beuken bij boerderijen staan – een verwijzing naar het rood in de Deense vlag. Ook deuren en gebruiksvoorwerpen zoals serviesgoed en speldenkussens werden gebruikt om stiekem toch een Deense vlag te kunnen laten zien. Daarnaast was het in deze periode dat de bekende Zuid-Jutlandse koffietafel ontstond – hier lees je meer over deze ‘Deense high tea’.
Toch waren er ook dingen die de Denen overnamen van de Duitsers, zoals hun voorliefde voor ambachtelijk bereide worsten.
In 1920 ging Zuid-Jutland weer deel uitmaken van Denemarken. Dat werd heel zorgvuldig gedaan: in overleg met de bevolking werd de nieuwe grens tussen Duitsland en Denemarken stukje bij beetje getrokken. Een stukje noordelijker als er een weiland van een Duitse boer lag, en dan weer wat zuidelijker als het naastgelegen terrein juist dierbaar was aan de Denen. Daarom ziet de grens tussen Duitsland en Denemarken er op sommige plekken dus nogal ‘hobbelig’ uit.
Er wonen trouwens nog steeds Denen in het noordelijkste stukje van Duitsland, en Duitsers in het zuidelijkste stukje Denemarken. Gelukkig gaat dit tegenwoordig heel vreedzaam.
De Tweede Wereldoorlog in Denemarken
Een ander stukje geschiedenis dat we in Zuid-Jutland bezochten, was Frøslevlejren, een groot gevangenenkamp uit de Tweede Wereldoorlog. Het kamp is erg goed bewaard gebleven en we vonden het een bevreemdende ervaring dat de gebouwen nu op allerlei manieren gebruikt worden. Ik zou het bijvoorbeeld best raar vinden om mijn kind hier naar school of de bso te brengen… Je kunt sowieso goed merken dat de Tweede Wereldoorlog een andere impact heeft gehad op Denemarken dan op Nederland. Zo kun je in dit kamp een escaperoom-spel spelen. We vonden het best heftig dat er een spelletje van wordt gemaakt om te ontsnappen uit dit kamp voordat je gedeporteerd wordt naar een (nog) erger doorvoer- of vernietigingskamp.
Maar als je geïnteresseerd bent in geschiedenis, is een bezoek zeker interessant. In het deel van het kamp dat nu een museum is. kun je in de wachttoren en meerdere barakken meer te weten komen over het ontstaan van en het leven in het kamp. Het kamp werd gebouwd met medewerking van de Denen en het waren ook Denen die ervoor garant stonden dat de gevangenen goed verzorgd werden. In ruil voor die medewerking had Denemarken bij de Duitsers bedongen dat er geen Denen uit het kamp gedeporteerd zouden worden – maar helaas gebeurde dat toch. Daarom vind je in een deel van het museum ook informatie over kampen waar gevangenen hierna terecht konden komen.
Meer geschiedenis in Zuid-Jutland
Natuurlijk zijn dit niet de enige plekken waar je je hart kunt ophalen als je geïnteresseerd bent in geschiedenis. Bezoek dan bijvoorbeeld zeker ook:
- Kasteel Sønderborg
- Deze musea in Haderslev
- Het historische stadje Tønder (met een prachtig museum)
- Het oude kapiteinshuis op Rømø
Tip: als je meerdere musea in Zuid-Jutland wilt bezoeken, kan het voordelig zijn om een Holiday Pass (Feriebillet) van Museum Sønderjylland te kopen. Hiermee heb je 14 dagen lang onbeperkt toegang tot 10 musea van Museum Sønderjylland:
– het kasteel in Sønderborg
– kunstmuseum Brundlund Slot en het cultuurhistorisch museum in Aabenraa
– het kunstmuseum, het cultuurhistorisch museum en het kantklosmuseum in Tønder
– het archeologiemuseum in Haderslev
– Højer Mølle (de hoogste Hollandse windmolen in Scandinavië)
– de kleigroeve van Gram
– en steenfabriek Cathrinesminde.
Deze pas is te koop tussen 1 april en 31 oktober. Voor kinderen onder de 18 hoef je geen pas te kopen, want die hebben sowieso al gratis toegang.
Nog meer over de geschiedenis van Zuid-Jutland lees je hier op de website van Visit Sønderjylland.
Hier vind je mijn reisgids over Denemarken met al onze persoonlijke tips:
Wij werden uitgenodigd om Zuid-Jutland te bezoeken en onze ervaringen te delen op Stralend Denemarken.
Deze blogpost kan affiliatelinks bevatten. Als jij via zo’n link iets koopt of boekt, krijg ik een kleine vergoeding. Dit gebeurt anoniem en kost jou niets extra’s. Samenwerkingen en affiliatelinks stellen mij in staat om deze website te onderhouden en jou van informatie te blijven voorzien. Meer hierover lees je in mijn disclaimer/privacyverklaring.
