Eerder waren we al met de tractorbus naar het Deense Waddeneiland Mandø gegaan. Nu gingen we naar een ander Deens Waddeneiland: Fanø. Dit is het enige eiland voor de westkust van Jutland waar je met de boot naartoe gaat. Die boot vertrekt van ‘s morgens vroeg tot ‘s avonds laat regelmatig vanuit Esbjerg. Of eigenlijk moet ik zeggen boten: ze heten Menja, Fenja en Grotte. In 12 minuten brengen ze je naar het eiland. Fanø maakt deel uit van het Deense Waddengebied en bestaat bijna helemaal uit natuur. Het is een paradijsje als je op zoek bent naar zeehonden, herten, fazanten, konijnen, vogels of gewoon rust. Aan de westkant van Fanø vind je brede stranden, duinen en vakantiewoningen. Aan de oostkant liggen de nostalgische vissersplaatsjes Nordby en Sønderho. Hieronder vind je al onze tips om te zien en doen op Fanø.
- Dit is mijn Top 10 met mooiste plekken in Denemarken en hier vind je mijn e-boek vol met tips voor als je voor het eerst naar Denemarken gaat
- Hier vind je tips over wat je kunt doen in Denemarken en hier reisgidsen voor Denemarken
- Kijk hier voor adresjes om te overnachten in Denemarken
- Lees hier over de mogelijke routes naar Denemarken
- Hier verzamel ik mooie reizen naar Denemarken van verschillende reisorganisaties en hier actuele kortingen en gratis extra’s
In 12 minuten naar een heerlijke bubbel
Toen we in de namiddag na een tussenstop in het gezellige plaatsje Tønder aankwamen in Esbjerg, was het erg rustig bij Fanølinjen. Al snel kwam veerboot Grotte eraan en konden we de boot op rijden. Het regende en schemerde al, dus de meeste mensen bleven in hun auto zitten. Maar als je wilt, kun je even uitstappen en naar het zonnedek gaan. Veel tijd daarvoor heb je niet, want de overtocht duurt in totaal maar 12 minuten.
En toch is die overtocht wel echt een onlosmakelijk deel van een vakantie op Fanø. Bij bestemmingen waar je met de ferry naartoe gaat, wordt vaak gezegd “de vakantie begint op de boot” en dat is hier ook zeker zo. Het voelt toch een beetje alsof je je alledaagse beslommeringen achterlaat, en alsof ze tijdens je verblijf op Fanø lekker ver weg zijn. Je zit op dit eiland in een soort heerlijke bubbel met lekker eten, leuke winkeltjes en vooral heel veel natuur en quality time.
De veerboot tussen Fanø en Esbjerg doet zelfs zijn best om dat zorgeloze vakantiegevoel zo lang mogelijk te laten duren. ‘s Morgens staat er namelijk vaak een wachtrij voor de boot terug naar Esbjerg. Houd daar dus rekening mee bij je terugreis. Toen wij op zondagochtend terug naar huis gingen, was de wachttijd voor auto’s 80 minuten. Je hoeft je tijdens het wachten niet te vervelen, want als het eb is, zijn er bijna altijd wel zeehonden te zien op de plek waar je aansluit in de rij voor de veerboot.
Deense Waddengebied
Fanø maakt samen met de eilanden Rømø en Mandø deel uit van het Deense Waddengebied, dat in het verlengde ligt van ons Waddengebied en dat voor de Duitse kust. Het getijdeverschil bedraagt hier ongeveer 2 meter.
Dankzij het ondiepe water tijdens eb komen hier in de lente en de herfst veel watervogels pauzeren op weg van of naar Noord-Scandinavië, Siberië en Groenland. Elk jaar komen hier wel 10-12 miljoen vogels ‘bijtanken’. Op het stuk van de zeebodem dat twee keer per dag droogvalt, kunnen ze hun buikjes rond eten.
Ook vind je hier de grootste populatie zeehonden in Denemarken. Je kunt een excursie maken met een boot of met een gids gaan wadlopen naar de grote zandbank Galgerev. Maar je kunt de zeehonden vaak ook al gewoon zien vanaf de kade in Nordby. Op 50 meter van de kade ligt een zandbank die populair is bij de zeehonden. Op de kade zijn bankjes gemaakt, zodat je rustig kunt gaan zitten kijken.
Fanø heeft ook kwelders (zoutmoerassen). Een van de grootste daarvan heeft een naam die voor ons Nederlanders erg bekend klinkt: Grønningen. Deze kwelder ligt aan de noordkant van het eiland. Aan de zuidkant van het eiland ligt de kwelder Hønen (de hoen).
Al met al heeft Fanø een gevarieerd landschap: van stranden, duinen en kwelders tot bos en heide in het binnenland van het eiland. Je kunt er daardoor prachtig wandelen en fietsen – hier vind je mooie wandel- en fietsroutes op Fanø.
Gezellige dorpjes op Fanø
Op Fanø kun je twee gezellige dorpjes bezoeken met huizen uit de 18e en 19e eeuw, winkeltjes, musea, cafés en restaurants: Nordby en Sønderho.
Nordby
Nordby is de plek waar de veerboot vanuit Esbjerg aankomt. Het plaatsje heeft een oud gedeelte met smalle straatjes en oude huizen, maar is tegelijkertijd het moderne centrum van Fanø met 2.800 inwoners en veel van de voorzieningen op het eiland, zoals de grootste supermarkt die elke dag van 7-19 uur open is, de bibliotheek en het sportcentrum.
Ik zou je aanraden om eerst van de kade naar de Hovedgaden te lopen. Op de ‘P-pladsen ved Fanø lystbådehavn’ mag je met met parkeerschijf 4 uur parkeren. Klinkerstraat Hovedgaden loopt dwars door Nordby en leidt je langs veel oude vissershuizen, galeries en cafés. Ook staan er twee musea aan. Iets verder lopen vanaf het centrum vind je de kerk van Nordby. Deze hebben wij niet kunnen bezichtigen omdat er een dienst bezig was toen wij er waren.
In Fanø Museum krijg je een goede indruk van hoe een schippersgezin hier vroeger leefde. Hoewel je het je nu niet meer kunt voorstellen, had Fanø vroeger een welvarende scheepsindustrie. Het kleine eiland had maar liefst drie scheepswerven. Omdat de schippers de hele wereld over reisden, vind je in dit soort huizen souvenirs van over de hele wereld, zoals Chinees servies, schelpen en ivoor. Ook namen de schippers zijde mee waar hun vrouwen dan klederdracht van maakten. De klederdracht op Fanø was dan ook bijzonder mooi en er zijn nog altijd feesten waarbij mensen hun klederdracht aantrekken (Fannikerdagene in Nordby en Sønderhodagen in Sønderho).
Wat ik interessant vond om te horen: tussen de reizen door lagen de schepen van de schippers vaak aangemeerd in Hamburg of Helsingør en de vrouwen gingen hun man daar dan opzoeken.
Meer over de scheepvaartgeschiedenis en klederdracht kun je te weten komen in het museum Fanø Skibsfart & Dragtsamling, ook aan de Hovedgaden in Nordby. Hier zie je allerlei varianten van de klederdracht, bijvoorbeeld voor kinderen en weduwen, maar ook speciale werkkleding voor de vrouwen op het eiland gingen oogsten of wormen gingen opgraven – inclusief een gezichtsmasker tegen de striemende westenwind.
Nordby heeft ook genoeg leuke plekjes om koffie te drinken of een lekker broodje te halen. Die vind je in deze blogpost over lekker eten en drinken op Fanø.
Sønderho
Het dorpje Sønderho is in 2011 uitgeroepen tot het mooiste dorpje van Denemarken. Het ligt beschut tussen duinen en dijken en de huizen staan vaak met de korte kant richting het westen, met aan die kant een stal om de koude wind op te vangen.
Veel van de traditionele huizen zijn gebouwd in de 18e en 19e eeuw, toen hier veel geld verdiend werd met de scheepvaart. De witte lijnen tussen de donkerrode bakstenen dienden tegen erosie door wind en water.
Voor de ramen zie je (net als bijvoorbeeld in Kokkola in Finland) vaak twee porseleinen hondjes staan. Als ze naar binnen kijken, is de heer des huizes thuis, als ze naar buiten kijken, is hij op zee. Het gerucht gaat dat deze aanwijzing ook dankbaar werd gebruikt door eventuele minnaars van de vrouw des huizes. Saillant detail: omdat prostitutie in Engeland verboden was, gingen bordelen vaak verborgen achter de facade van een porseleinwinkel. Zeevaarders konden dus in één moeite door een bezoekje brengen aan de dames van lichte zeden en een souvenir meenemen voor hun vrouw.
Een goed voorbeeld van een traditioneel schipperhuis in Sønderho is Hannes Hus. In dit huis uit de jaren 70 van de 18e eeuw krijg je een kijkje in het alledaagse leven in het huis van schippersweduwe Johanne Sørensen. Helaas was het gesloten toen wij op Fanø waren.
Ook het vermelden waard is de herberg van Sønderho uit 1722: Sønderho kro. Deze is nog steeds in gebruik als restaurant en ook daarover lees je meer in deze blogpost over lekker eten en drinken op Fanø.
Nederlandse invloeden
Sommige huizen in Sønderho uit de jaren 60 en 70 van de 19e eeuw hebben gevels die duidelijk beïnvloed zijn door de bouwstijl in Nederland. Sønderho heeft ook een molen naar Nederlands model.
Bezienswaardigheden in Sønderho
Ga zeker even kijken in de kerk van Sønderho. Daar hangen wel 15 schepen, die zijn gemaakt door zeelieden en net als de kandelaars door hen zijn gedoneerd aan de kerk. In een hoek van de kerk liggen grafstenen van rond 1700, die zijn binnengezet om te voorkomen dat het zandsteen verder zou eroderen.
Fanø werkt als een magneet op kunstenaars. Vooral in Sønderho ontstonden hele kunstenaarsgemeenschappen. In het kunstmuseum van Fanø in Sønderho kun je werken zien van Deense, Duitse en Zweedse kunstenaars waarop dit stukje van het Deense Waddengebied is afgebeeld.
Even buiten Sønderho staat het boothuis voor de reddingsboot uit 1889. Die boot werd door paarden de zee in getrokken. De bemanning bestond uit 12 dappere dorpelingen.
Vlak bij Sønderho staat een oud baken voor de scheepvaart: Æ Kåver. Oorspronkelijk waren het er twee en als ze met elkaar in één lijn stonden (zodat de achterste recht achter de voorste stond), wist je als schipper dat je de juiste koers te pakken had. Vanaf de heuvel waarop dit baken staat, kijk je uit over de kwelder Hønen.
Vlakbij staan het overdekte bankje Børsen, waar van oudsher de laatste nieuwtjes werden en worden uitgewisseld, en Stormflodssøjlen (de stormvloedzuil). Op een hek is een tijdlijn van de geschiedenis van Sønderho gemaakt.
Parkeren bij Sønderho kan op de parkeerplaats bij de kerk, café Tre Søstre en winkel Fanø Bolsjer (waar je behalve deze Deense snoepjes ook souvenirs en meer kunt kopen). Ander winkeltjes in Sønderho die je zeker even moet bezoeken zijn Uldsnedkeren (heerlijke en mooie wollen kleding) en Ravsmeden (waar de mooiste sieraden van barnsteen worden gemaakt).
De mooiste stranden op Fanø
We verlaten de dorpjes en gaan naar het strand! De mooiste stranden van Fanø vind je aan de westkant. Ze zijn bijzonder breed en worden zelfs steeds breder, doordat er voortdurend nieuw zand vanuit zee bijkomt. Ditzelfde gebeurt op de Deense Waddeneilanden Mandø en Rømø. Dit in tegenstelling tot het Duitse Waddeneiland Sylt, waar juist steeds meer zand wordt weggeslagen. Hoe zuidelijker je komt om Fanø, hoe smaller de stranden worden. Maar bij eb zijn ze alsnog breed. Dan kun je hier met een beetje geluk barnsteen vinden – vooral na een storm, op dezelfde plekken waar zeewier en schelpen terecht zijn gekomen. (Extra tip: op het kantoor van vakantiewoningenverhuurder Danibo, direct bij de plek waar de veerboot aankomt, staat zelfs een model van het oude kuurhotel van Fanø, helemaal van barnsteen.)
Hier vind je de stranden op Fanø:
- Helemaal bovenaan ligt Søren Jessens Sand, waar het strand wel een kilometer breed is.
- Tussen Fanø Bad en Rindby Strand ligt een 12 km lang zandstrand. Bij Fanø Bad en Rindby mag je met de auto het strand op (de maximumsnelheid is 30 km per uur) en je kunt helemaal van Fanø Bad naar Rindby rijden of andersom. Bij Fanø Bad en Rindby Strand vind je ook winkeltjes en cafés. In Fanø Bad is bijvoorbeeld Fanø Lys gevestigd. Hier kun je zelf kaarsen maken, maar het is ook een grote souvenirwinkel. Onze vakantiewoning lag (net als veel vakantiewoningen) in de omgeving van Rindby.
- Ten zuiden van Rindby ligt ‘Buggy Beach’. Dat is dé plek om te surfen, windsurfen, kitesurfen, blokarten, landboarden of over het strand te rijden met een kite-buggy.
- Aan de oostkant van Fanø (ten zuiden van Nordby) vind je geen brede zandstranden, maar wel rustig water waar je goed kunt suppen. Je kijkt hier uit op havenstad Esbjerg.
Bunkers
Fanø was een belangrijk onderdeel van de Atlantikwall die de Duitsers in de Tweede Wereldoorlog bouwden om de kust van Noord-Noorwegen tot aan Spanje te beschermen tegen bevrijdingsacties van de geallieerden. Denemarken werd in april 1940 bezet en de Duitsers begonnen meteen met het bouwen van bunkers langs de westkust van Jutland. Fanø wad daarbij extra belangrijk vanwege de strategische locatie bij de toegang tot de haven van Esbjerg. Er werden dan ook meer dan 300 bunkers neergezet, plus zoeklichten, luchtafweergeschut en soldatenbarakken.
Goede plekken om deze bunkers te gaan bekijken zijn Nord Flakbatteri en Batteri Halen.
Vogelkooien
Omdat er zoveel trekvogels naar Fanø kwamen, zijn hier in de 19e eeuw speciale vogelkooien gebouwd om vogels te vangen (om ze te kunnen opeten). Ze zien eruit als een soort natuurzwembad met zijtakken met netten erover. Sinds 1931 is het gebruik van zulke vogelkooien verboden. Wij bekeken Albue Fuglekøje, maar je kunt ook naar Sønderho Fuglekøje. Daar staat ook een vogeluitkijktoren om uit te kijken over de Waddenzee.
De Big Five van Fanø
Fanø heeft zijn eigen ‘Big Five’. Het gaat hier niet om wilde dieren, maar om hoge duinen die je kunt beklimmen, met als beloning een prachtig uitzicht. Dit zijn ze:
- Zelf beklommen wij de Pælebjerg – met 21 meter het hoogste punt van Fanø. Hiervoor kun je parkeren bij Fanø hundeskov. Je bent dan heel snel bij de ‘berg’. Vanaf daar is het ook niet meer ver naar het strand. Er ligt hier ook nog een meer: Pælebjergsøen. Dit meer is waarschijnlijk een overblijfsel van een kanaal dat vroeger dwars door Fanø liep (Elses Gab). ‘s Zomers groeien er waterlelies. Pælebjerg is een mooie plek om te gaan wandelen of mountainbiken op Fanø. (Hier lees je meer over wandelen en fietsen op Fanø.)
- De Kikkebjerg is 18 meter hoog en ligt in het noorden van het eiland. Het huis dat op de ‘berg’ staat is een gedenkteken voor het loodshuis dat hier oorspronkelijk stond maar dat instortte tijdens een storm.
- De Klingebjerg is een goede plek om uit te kijken over een van de moerasgebieden op Fanø waar elk jaar meer dan 10 miljoen vogels komen uitrusten en foerageren. Maar ook over de bomen die hier vanaf 1892 werden geplant om zand vast te houden en voor genoeg hout te zorgen op het eiland.
- De Annedalsbjerg staat vlak bij Albue Fuglekøje, op een plek waarvan wel gedacht wordt dat hier het allerleerste vissersdorpje van Fanø gelegen moet hebben: Østerho of Albo.
- De Mosedalsbjerg heeft een bunker uit de Tweede Wereldoorlog en kijkt uit over Galgedalen (het Galgendal). Bij het vlakbij gelegen Galgerev (een grote zandbank op 1,7 km van het strand van Fanø waar je met eb naartoe kunt wadlopen) en Galgedyb zitten de meeste zeehonden van Fanø – soms wel een groep van 700 dieren.
Natuurspeeltuin
Als je met kinderen naar Fanø gaat, moet je zeker even de tijd nemen om de natuurspeeltuin van het eiland te verkennen. Deze Skovlegeplads ligt in Fanø Klitplantage tussen Rindby en Sønderho. Behalve veel speeltoestellen staan er houtsnijwerken van Hans Christian Andersen en enkele sprookjesfiguren.
Overnachten op Fanø
Er is dus van alles te zien en doen op Fanø. En we hadden ook nog eens een hele fijne uitvalsbasis: een prachtige vakantiewoning van verhuurder Danibo. Anders dan andere verhuurders is dit familiebedrijf echt alleen actief op Fanø. Ze weten dus heel goed de mooiste plekjes te vinden voor vakantiewoningen. Extra leuke bijkomstigheid: persoonlijk contact vinden ze bij Danibo erg belangrijk en dit zorgt er als bezoeker meteen voor dat je verbinding maakt met de lokale gemeenschap en toegang hebt tot de beste tips. We werden via Danibo zelfs uitgenodigd voor een outdoor-diner van de speeltuinvereniging, waar we plaatselijke bewoners ontmoetten en leuke anecdotes te horen kregen.
Dit persoonlijke contact met de lokale gemeenschap is ook de reden dat je geen toegangscode voor je woning krijgt (wat tegenwoordig vaak zo is), maar fysiek de sleutel ophaalt op kantoor. Zo kunnen ze je persoonlijk verwelkomen. Ons contact was zo fijn, dat we aankwamen met een hand en weggingen met een knuffel. Danibo verhuurt ruim 700 van de in totaal 2800 vakantiewoningen op het eiland. Degene die ons weer in contact had gebracht met Danibo, was Denemarken-expert Tamara van Travel en More. Zij is in Nederland echt dé persoon om even contact mee op te nemen als je op zoek bent naar een vakantiewoning die helemaal voldoet aan jouw wensen.
We kwamen uiteindelijk terecht in een vakantiewoning op een hoge duin bij Rindby Strand. Dankzij de vele grote ramen keken we aan alle kanten uit op de duinen en konden we vanaf de bank de zon in de zee zien zakken. Het was hier heerlijk ontbijten voordat we op pad gingen, en thuiskomen na een hele dag rondkijken op het eiland. Na een middag wandelen verwende ik mezelf met een warm bad in de mooie badkamer. Ik deed het licht uit en zette de deur naar buiten open, zodat ik het donker kon zien worden en ik de wind kon horen ruisen en de vogels kon horen fluiten. Hoe mooi het eiland ook is, ook dit hoort zeker bij de hoogtepunten van onze vakantie.
Wij vonden een vakantiewoning dus ideaal. Maar er zijn ook 7 campings op het eiland. Daarnaast zijn er B&B’s, hotels en appartementencomplexen op het eiland. Mocht je voorkeur uitgaan naar een hotel, kijk dan even naar hotel Fano Krogaard. Daar vind je nostalgisch en romantisch ingerichte kamers, je kunt er heerlijk eten en het is recht tegenover de zandbank waar regelmatig zeehonden liggen.
Wat ga jij zien en doen op Fanø? En weet je al waar je zou willen slapen?
Hier vind je mijn reisgids over Denemarken met al onze persoonlijke tips:
Wij werden uitgenodigd om Fanø te bezoeken om erover te schrijven op Stralend Denemarken.
Deze blogpost kan affiliatelinks bevatten. Als jij via zo’n link iets koopt of boekt, krijg ik een kleine vergoeding. Dit gebeurt anoniem en kost jou niets extra’s. Samenwerkingen en affiliatelinks stellen mij in staat om deze website te onderhouden en jou van informatie te blijven voorzien. Meer hierover lees je in mijn disclaimer/privacyverklaring.
